Giá FIT mới cần ưu tiên doanh nghiệp “chiến thắng” chứ không thể dàn đều
FIT (feed-in-tariff) là một cơ chế chính sách được đưa ra nhằm khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, tăng sức cạnh tranh của các nguồn năng lượng này với các nguồn năng lượng truyền thống. Hiểu ngắn gọn là FiT là các mức giá áp dụng cho điện sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo để bán lên lưới hoặc sử dụng tại chỗ nhằm giảm tải cho lưới điện.
Tại phiên thảo luận trong tọa đàm “Góp ý cơ chế chính sách phát triển năng lượng tái tạo” diễn ra cuối năm 2020, Phó Trưởng ban Kinh tế trung ương, ông Nguyễn Đức Hiển đã có những phát biểu, đóng góp tham luận vào nội dung định hướng phát triển ngành năng lượng tái tạo, đồng thời nêu lên những điểm nổi bật trong Nghị quyết 55 đã được Bộ chính trị ban hành vào ngày 11/02/2020. ông Hiển cho rằng: “Nghị quyết 55 khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư, kể cả trong hệ thống truyền tải điện quốc gia chứ không phải đấu nối, thu gom từ nhà máy điện sang hệ thống truyền tải điện quốc gia“, đặc biệt “ưu tiên người chiến thắng chứ không thể dàn đều“. Việc đẩy mạnh sự tham gia của khu vực doanh nghiệp tư nhân trong ngành năng lượng là rất tốt, song cũng cần phải lựa chọn doanh nghiệp nào đủ năng lực vận hành và tiềm lực tài chính để cấp dự án, nhằm tăng tính khả thi của dự án. Ông cũng nêu thực trạng hiện nay của quy hoạch điện VII và việc bổ sung quy hoạch điện VII vẫn còn nhiều bất cập, bởi cách tiếp cận còn cứng nhắc, dẫn tới việc số lượng các dự án triển khai trên tổng số lượng các dự án được bổ sung quy hoạch vẫn còn thấp, đối với điện gió chỉ là 3,8%. Hiện tượng “nhiều dự án quy hoạch giữ đất, giữ chỗ trong khi các nhà đầu tư có năng lực lại không bổ sung, không được vận hành” vẫn còn tồn tại tương đối nhiều tại các địa phương. Điều này không những gây lãng phí tài nguyên quốc gia, mà còn kìm hãm sự phát triển của các doanh nghiệp tư nhân có năng lực mạnh. Hiện tượng này không được tồn tại trong khi xây dựng các hệ thống tiêu chí để lựa chọn bổ sung quy hoạch điện VIII. Ông Nguyễn Đức Hiển cũng nhấn mạnh: “Không thể làm thí điểm trong suốt một thời gian được. Bên cạnh đó, cần khuyến khích mạnh mẽ khối tư nhân cũng như khuyến khích các doanh nghiệp thành công. Ngoài ra, cần tăng trách nhiệm của các địa phương”.
Ông Nguyễn Đức Hiển – Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương
Đối với vấn đề giá FIT, hiện tại đang tồn tại 2 luống ý kiến: Luống ý kiến thứ nhất cho rằng nên gia hạn ưu đãi giá FIT điện gió kéo dài năm 2023, ngoài khơi là năm 2035; nhưng luống ý kiến thứ hai lại cho rằng chỉ được duy trì cơ chế giá FIT trong giai đoạn đầu, về sau cần để thị trường quyết định, tạo cơ hội cho các nhà đầu tư có năng lực. Ông Nguyễn Đức Hiển cho rằng: “Nếu cứ để mãi giá FIT thì doanh nghiệp ‘ốm yếu’ hay doanh nghiệp ‘mạnh’ đều như nhau, khi không khuyến khích cạnh tranh sẽ dẫn đến tình trạng giữ chỗ. Tôi cho rằng nếu cả những doanh nghiệp ‘ốm yếu’ cũng được ưu đãi sẽ dẫn đến tình trạng ‘xin cho’. Do vậy, cần phải dùng các công cụ điều tiết kinh tế, khuyến khích doanh nghiệp hoạt động hiệu quả thì mới được ưu đãi”. Ngoài ra, hợp đồng mua bán điện cũng cần phải được chuẩn hóa theo các chuẩn mực quốc tế, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có thể xây dựng kế hoạch cân đối các nguồn tài chính của mình, đồng thời cũng giúp các ngân hàng dễ dàng hơn trong việc thẩm định dòng tiền khi cho vay vốn.
Cuối cùng, ông Hiển nhấn mạnh: điều kiện và tiềm năng nguồn năng lượng tái tạo có ở rất nhiều địa phương trên đất nước ta, tuy nhiên, cần phải tính toán kỹ lượng, tập trung vào những địa phương có thế mạnh, tạo thành những trung tâm năng lượng, tránh phát triển dàn trải, phong trào.