Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công thương, UBND các tỉnh, thành phố và EVN ra soát dự án điện mặt trời
Trước sự phát triển ồ ạt các dự án điện mặt trời, đặc biệt là việc không có quy hoạch rõ ràng cho điện mặt trời áp mái, ngày 09/02/2021, Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản số 185 TTg-CN yêu cầu Bộ Công Thương, UBND các tỉnh, thành phố và EVN rà soát các vấn đề liên quan đến điện mặt trời ở nước ta.
Theo thống kê của EVN, tính đến cuối năm 2020, tổng công suất lắp đặt nguồn điện toàn hệ thống là 69.300 MW, trong đó công suất năng lượng tái tạo đạt 21.200 MW (gồm thuỷ điện nhỏ 3.600 MW, điện sinh khối hơn 300 MW, điện gió hơn 600 MW, điện mặt trời 8.600 MW, điện mặt trời mái nhà 7.900 MW) chiếm 30,6% tổng công suất hệ thống. Riêng điện mặt trời (bao gồm cả mặt đất và mái nhà) đạt 16.500 MW, đã chiếm 23,9% tổng công suất đặt toàn hệ thống. Việc phát triển tích cực điện mặt trời trong 2 năm qua là nhờ cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời đã thu hút mạnh mẽ nguồn lực xã hội, khai thác hiệu quả tiềm năng nguồn năng lượng mặt trời, góp phần đảm bảo cung ứng điện và an ninh năng lượng. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia trong ngành, việc phát triển điện mặt trời ở Việt Nam đang diễn ra một cách ồ ạt, có phần mất kiểm soát, đặc biệt là điện mặt trời áp mái, đã làm sản lượng điện vượt quá nhu cầu sử dụng của loại điện. Hơn thế nữa, đặc điểm thiếu ổn định của điện mặt trời sẽ gây rất nhiều khó khăn cho việc vận hành hệ thống điện quốc gia. Do đó, những tháng đầu năm 2021, EVN đã phải thực hiện phương án giảm phát điện mặt trời. Điều này sẽ ảnh hưởng lớn tới hiệu quả kinh tế của các dự án, và gây lãng phí nguồn lực xã hội.
Trên thực tế, tính đến hết năm 2020, đối với các dự án điện mặt trời mặt đất (mặt hồ), cả nước đã có 146 dự án điện mặt trời nối lưới (mặt đất, mặt hồ) với tổng công suất 8.900 MW, tuy nhiên, trong đó có 3 dự án chưa được công nhận COD với công suất khoảng 250 MW; trong khi đó, đối với các dự án điện mặt trời mái nhà, cả nước có 105.996 hệ thống điện mặt trời mái nhà đi vào vận hành, tổng công suất lắp đặt 9.731 MWp (khoảng 7.784 MWac), sản lượng tích lũy ước đạt khoảng 1.337.093 MWh. Trong số hệ thống điện mặt trời mái nhà, phần lớn tập trung tại 2 Tổng công ty Điện lực miền Nam và miền Trung: lượng công suất lắp tại địa bàn do Tổng công ty Điện lực miền Nam quản lý là trên 5.603 MWp, và do Tổng công ty Điện lực miền Trung quản lý là hơn 3.054 MWp. Ngoài ra, còn có 1.399 hệ thống điện mặt trời mái nhà với tổng công suất 1.129,7 MWp đã được các đơn vị của EVN thỏa thuận đấu nối, nhưng chủ đầu tư chưa kịp lắp đặt do các nguyên nhân khách quan như vướng mắc pháp lý chuyển đổi mục đích sử dụng đất, thiếu vật tư lắp đặt, nhiều chủ đầu tư không tiếp tục thực hiện dự án.
Chính vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản, giao nhiệm vụ cho Bộ Công Thương chủ trì phối hợp các tỉnh và EVN tiến hành các nội dung sau:
Thứ nhất: Rà soát tổng thể việc triển khai các dự án điện mặt trời mặt đất và điện mặt trời mái nhà, nghiên cứu xử lý ngay các vấn đề phát sinh chưa lường hết và không để xảy ra hậu quả xấu.
Thứ hai: Thực hiện công tác kiểm tra, thanh tra về phát triển điện mặt trời mái nhà, kịp thời chấn chỉnh, xử lý ngay sai phạm (nếu có), nhất là các hành vi trục lợi chính sách trong triển khai điện mặt trời mái nhà.
Thứ ba: Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý có hiệu quả tốt nhất đối với nguồn năng lượng tái tạo trong thời gian tới, không để sơ hở trong cơ chế chính sách ban hành, có các biện pháp hạn chế việc cắt giảm nguồn năng lượng tái tạo đã vận hành, hạn chế tối đa thiệt hại kinh tế của các nhà đầu tư và lãng phí nguồn lực xã hội.
Thứ tư: Rà soát tổng thể nguồn điện, cập nhật cân bằng cung – cầu, tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đồng thời khẩn trương hoàn thiện trình đề án Quy hoạch điện VIII.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, ngày 08/03/2021, Bộ Công thương đã gửi văn bản số 1216/BCT-ĐL cho UBND các tỉnh, EVN đề nghị rà soát báo cáo các nội dung có liên quan và cử đầu mối phối hợp với đoàn kiểm tra, trước đó, vào ngày 07/03/2021, Bộ cũng ra quyết định số 795 /QĐ-BCT về việc kiểm tra tình hình phát triển điện mặt trời và thành lập đoàn kiểm tra do Lãnh đạo Cục Điện lực và Năng lượng Tái tạo chủ trì, theo đó, đoàn kiểm tra, dự kiến, sẽ thực hiện kiểm tra từ ngày 17/03/2021 đến hết tháng 04/2021, tại trước 10 tỉnh, thành phố có công suất lắp đặt điện mặt trời mái nhà lớn nhất. EVN cũng đã có các văn bản số 1245 /EVN-KD ngày 16/03/2021 Báo cáo kết quả phát triển điện mặt trời mái nhà đến ngày 31/12/2020, và số 1246/EVN-KD ngày 16/03/2021 Báo cáo tổng hợp số liệu về điện mặt trời. Các công ty điện lực các tỉnh, thành phố đã tổng hợp danh sách chi tiết các dự án điện mặt trời mái nhà gửi Sở Công Thương các địa phương trước ngày 11/03/2021.