Thủy điện là nguồn năng lượng xanh, sạch, đóng góp to lớn trong việc đảm bảo an ninh năng lượng . Tuy nhiên những năm gần đây, các nhà đầu tư thủy điện vừa và nhỏ đang gặp phải những khó khăn do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, vay vốn không được ưu đãi, giá mua điện giảm… và rất cần có sự chung tay giúp đỡ của Nhà nước .

Khó khăn do điều kiện tự nhiên

Theo số liệu thống kê, các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ của Việt Nam cung cấp từ 30 – 100 MW, có nơi lên đến 200 MW, mức tổng sông suất cung cấp vào khoảng 4.500 MW, hàng năm đóng góp trên 5 tỷ kWh điện cho hệ thống điện quốc gia .

Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu, hiện tượng EL Nino, hạn hán kéo dài làm cho mực nước ở các hồ thủy điện giảm gây ảnh hưởng tới sản lượng điện cung cấp . Điển hình như nhà máy thủy điện lớn của EVN sản lượng 2019 giảm tới 16,3 tỷ kWh nhưng mức độ thiệt hại của các nhà đầu tư thủy điện vừa và nhỏ lại lớn hơn do doanh thu đạt thấp, không có lợi nhuận, không đủ chi phí trang trải, kể cả tiền lương trả cho cán bộ công nhân viên, chưa nói đến tiền trả lãi vay cho các ngân hàng.

Giá mua điện thấp, không đủ chi phí

Từ năm 2019 trở về trước, hầu hết các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ đều trông chờ vào giá bán điện của 5 tiếng vào giờ cao điểm mùa khô để bù đắp cho giá điện giờ thường, giờ thấp điểm và giá điện của 4 tháng mùa mưa, cơ bản trả đủ lãi vay ngân hàng .

Giá điện của các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ vào mùa khô phát điện vào 5 tiếng vào giờ cao điểm được tính theo biểu giá chi phí tránh được:

1/ Khu vực miền Bắc: giá giờ cao điểm 2019 là 2.969 đồng/1kWh, năm 2020 là 2.658 đồng/1kWh giảm 311 đồng/1kWh.

2/ Khu vực miền Trung: giá giờ cao điểm 2019 là 2.969 đồng/kWh, năm 2020 là 2.661 đồng/kWh giảm 308 đồng/kWh.

3/ Khu vực miền Nam: giá giờ cao điểm 2019 là 2.988 đồng/kWh, năm 2020 là 2.681 đồng/1kWh giảm 307 đồng/kWh.

Hiện nay, giá mua điện bình quân đối với các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ chỉ vào khoảng hơn 1.100 đồng/kWh. Như vậy, giá điện đã giảm hơn 300 đồng/1kWh đã khiến doanh thu các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ sụt giảm nghiêm trọng. Dẫn đến, một số nhà máy thủy điện phải đóng cửa, cán bộ công nhân viên nghỉ việc.

Nhà nước cần làm gì để giúp đỡ các nhà đầu tư thủy điện vừa và nhỏ ?

Trong tình hình chung của đất nước đang chống lại dịch Covid 19, Chính phủ đã có chủ trương cho các doanh nghiệp được hoãn, giãn nợ vay đối với các ngân hàng, đồng thời được giảm, giãn thuế đối với các cơ quan thuế. Nhờ đó, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đã kính đề nghị Thủ tướng Chính Phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước giúp đỡ, hỗ trợ cho các doanh nghiệp thủy điện vừa và nhỏ trong toàn quốc được hưởng một số đề xuất sau đây:

1/ Đề nghị cho giữ giá mua điện giờ cao điểm của năm 2020 như biểu giá quy định năm 2019.

2/ Đề nghị Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho giảm lãi suất vay ngân hàng trong 6 tháng đầu năm 2020 do tình trạng dịch Covid 19 như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đối với các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ trong toàn quốc.

3/ Cho phép các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ được cơ cấu lại các khoản nợ vay theo hình thức giãn thời gian trả nợ gốc thêm tối thiểu từ 5-7 năm so với thời gian quy định tại hợp đồng tín dụng đã ký kết để giảm bớt áp lực trả nợ cho doanh nghiệp. Hoặc có phương án cho doanh nghiệp vay lại để trả nợ cho các khoản vay đến hạn, nhưng không thể cân đối được nguồn trả nợ do doanh thu sụt giảm mà không cần bổ sung tài sản thế chấp là nhà máy đang thế chấp tại ngân hàng.

4/ Từ năm 2020 trở đi đất nước ta sẽ nằm trong tình trạng thiếu điện, đặc biệt từ năm 2021 -2025 dự báo sẽ thiếu điện nghiêm trọng, Nhà nước đang khuyến khích phát triển năng lượng gió, mặt trời (nguồn năng lượng này không phát điện được 24/24h), nhưng nguồn thủy điện vừa và nhỏ khi đủ nước sẽ phát được 24/24h. Do đó, kính đề nghị Bộ Công Thương, ngoài khai thác 5 tiếng vào giờ cao điểm thì cho tận dụng khai thác các giờ khác để tối đa khai thác nguồn điện này.

5/ Kiến nghị Chính phủ cho điều chỉnh giá của các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ tương đương với giá của điện gió, điện mặt trời, bởi vì đều là loại năng lượng tái tạo (mỗi loại có ưu, nhược điểm khác nhau), nhưng thủy điện vừa và nhỏ nếu đủ nước thì phát điện được 24/24h.

6/ Kính đề nghị Ngân hàng Nhà nước có chỉ đạo cho phép điều chỉnh linh hoạt lịch trả nợ đối với các nhà máy thủy điện theo nguyên tắc: Những năm hạn hán, doanh thu sụt giảm thì cho phép các nhà máy thủy điện được điều chỉnh giảm số tiền trả nợ gốc và đẩy lùi sang năm sau dự kiến nhiều nước hơn.

Nhìn chung, những khó khăn mà các nhà đầu tư thủy điện đang gặp phải là yếu tố khách quan, nếu nhận được sự chung tay giúp đỡ của các cơ quan Nhà nước sẽ giúp các nhà đầu tư vượt qua giai đoạn khó khăn này, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển đất nước